Wypuszczanie kotów domowych na wolność to temat budzący kontrowersje wśród miłośników zwierząt i ekologów. Jednym z najważniejszych aspektów tego zagadnienia jest wpływ kotów domowych na dziką przyrodę, szczególnie na zagrożone gatunki, takie jak żbik europejski (Felis silvestris). W tym wpisie przyjrzymy się, czy i jak koty domowe mogą przyczynić się do wyginięcia żbika europejskiego, oraz jakie działania możemy podjąć, aby temu zapobiec.
Żbik europejski (Felis silvestris) to gatunek chroniony, który w przeszłości był bliski wyginięcia w wielu regionach Europy. Choć obecnie populacja żbika powoli się odbudowuje, pojawiło się nowe zagrożenie – hybrydyzacja z kotami domowymi (Felis catus)12.
Kot domowy jest liczebnie dominującym gatunkiem w Europie. Dla przykładu, w Unii Europejskiej w 2021 roku żyło około 78 milionów kotów domowych, podczas gdy populacja dzikich żbików szacowana była na jedynie 50–75 tysięcy osobników1. Taka dysproporcja liczebna prowadzi do częstych kontaktów między oboma gatunkami i skutkuje hybrydyzacją.
Hybrydyzacja, czyli krzyżowanie się kotów domowych ze żbikami, prowadzi do powstawania płodnych mieszańców. Zjawisko to jest szczególnie intensywne na obszarach, gdzie żbiki odzyskują dawne terytoria zajęte obecnie przez ludzi i ich koty12.
Badania przeprowadzone w Szwajcarii wskazują, że już 5-10% spotkań między tymi gatunkami kończy się powstaniem hybryd. Co więcej, modele symulacyjne przewidują, że bez interwencji człowieka populacje żbika mogą całkowicie utracić swoją unikalność genetyczną w ciągu zaledwie 200-300 lat2.
- : Koty domowe są znacznie liczniejsze od dzikich żbików, co sprzyja „zalewaniu genetycznemu” populacji dzikiej przez geny kota domowego1.
- : Koty domowe i żbiki mogą łatwo się krzyżować, co zwiększa ryzyko genetycznej asymilacji dzikiego gatunku1.
- : Utrata siedlisk i fragmentacja lasów zwiększają prawdopodobieństwo kontaktu między tymi dwoma gatunkami1.
Aby zapobiec wyginięciu żbika europejskiego wskutek hybrydyzacji z kotem domowym, konieczne są konkretne działania:
- : Szczególnie ważne jest sterylizowanie kotek zamieszkujących tereny wiejskie i obrzeża lasów2.
- : Informowanie o zagrożeniach wynikających z wypuszczania zwierząt luzem oraz promowanie odpowiedzialnej opieki.
- : Regularne monitorowanie poziomu hybrydyzacji pozwala na szybkie reagowanie i wdrażanie odpowiednich strategii ochronnych1.
- : Zachowanie integralności środowisk leśnych ogranicza dostępność tych terenów dla kotów domowych.
Wypuszczanie kota domowego luzem stanowi realne zagrożenie dla przetrwania żbika europejskiego poprzez hybrydyzację i utratę unikalności genetycznej tego rzadkiego gatunku. Chociaż proces ten może trwać nawet kilkaset lat, już dziś musimy podjąć działania prewencyjne. Sterylizacja i edukacja społeczeństwa to kluczowe elementy strategii ochrony tego cennego drapieżnika.
Pamiętajmy – odpowiedzialność za przyszłość dzikiej przyrody spoczywa również na nas samych.
